Ongi etorri Euskararen Herrira

Udatiar nabilen kostaldeko herri honetan, bada BM supermerkatu bat atsedenleku dudan etxetik hurbil, nora askotan joaten naizen erosketaren bat edo beste egitera. Kanpoaldean, irristailu-ateen ondoko sarreran, gizonezko bat egoten da, diru eske-edo dabilena, eta, sartzen naizen bakoitzean, “buenos días” esaten dit, niri bezalaxe goiz partean hurbiltzen diren erosle guztiei ere.

Ez dakit nondarra den eskalea, baina, itxura fisikoagatik behintzat, ez dirudi oso urrutikoa, eta, gaztelaniaz “buenos días” ahoskatzen duen moduagatik ere, ez nuke esango espainiar estatutik kanpokoa denik. Batek daki, agian herrikoa bertakoa da (ez dut uste), eta, eskean baldin badabil, horren beharra duelako ibiliko da horrela, ez dut hori zalantzatan jarriko. Badakit, ordea, jakinaren gainean dagoela zein herritan dagoen, eta, beraz, zein hizkuntzatan hitz egiten den gehienbat berton. Izan ere, inguruetako mapa linguistikoak argiki adierazten du Euskal Herrian ari dela eskean, Euskararen Herrian, alegia.

Kartelez gain, inguruan sumatzen den giroa euskalduna dela erraz antzeman daiteke, eta, gainera, nik bezalaxe, askok erantzun behar izan diote “egun on” berak “buenos días” esanda agurtu gaituen bakoitzean; horretaz, ziur naiz. Halere, bera tematu egiten da gaztelaniarekin, euskararen ukazioarekin, eta horrek zerikusia dauka bere jarrera ideologikoarekin; horretaz ere, ziur naiz. Ez dakit laguntza askorik jaso ote duen goizero hainbati “buenos días” esanda. Neuk, behintzat, sekula ez diot ezer eman, eta dagoeneko “egun on” erantzuteari ere utzi diot; sartzean, ikusi eta entzungo ez banu bezala sartzen naiz erosketak egitera.

 Kontua da deigarri egiten zaidala halako jarrera bat eskean dabilen baten aldetik, eta, nolabait, orokorragoa den beste jokabide batetik eratorria den jarrera dela esango nuke; izan eskale, izan turista, izan nornahi. Aspaldion, nabarmenagoa egiten baitzait euskararekiko ukazio hori, bertokoarekiko errespetu falta hori, kanpotar jendearen partetik. Balirudike eraso kultural-politiko batean murgilduta gabiltzala, eta, dagoeneko, horrelako detaile txikietan ere azaltzen hasia dela. Eta, horren aurrean, ez dut uste nahikoa denik ongietorria ematen dieten afixak jartzearekin. Agian, zerbait gehiago egin beharrean gaude herri gisa, baina horixe da kontua, zer egin, eta nola. Edonola ere, ONGI ETORRI EUSKARAREN HERRIRA!

Euskañoletik Euskalenglishera

Aitor dezadan, ezer idatzi aurretik, 66an jaioa naizen honek ez dudala inoiz ingelesik ikasi. Eskolan frantsesa ikasten genuen garaikoa naiz eta, gerora, ingelesaren booma iritsi zenean, ni euskara ikasten hasia nintzen (eta oraindik ere ari naiz, noski) eta, egia esanda, inoiz ez dut ingelesa oso gogoko edo erakargarri sentitu, hizkuntz inperialismoaren kontu horrengatik edo; frantsesa, nolabait, gertuagokoa eta “gureagoa” sentitu izan dut beti, Ipar Euskal Herriari diodan atxikimenduagatik-edo, bertara joaten naizenetan, oraindik ere, euskaraz moldatzeko aukerarik izan ezean, oso lagungarria izaten baitzait frantsesez dakidantxoa.

Tira, bada, kontua da azken egunotan Euskaltzaindiak 592 hitz berri hiztegiratu dituela, han-hemenka irakurri ahal izan dugunez. Horietatik asko, niretzat, erabat arrotzak eta esanahirik gabeak dira, dudarik gabe, ingelesez naizen ezjakinagatik. Eta hitzok irakurri orduko konturatu naiz gizartean bertan ikusten dugunaren isla izan daitekeela, bai, baina, era berean, ez dakit ez ote den erakundeetatik-eta lar bultzatzen ari ingeleserako joera hori; “denok” ingelesez dakigulakoan, nonbait.

Nik queer, router, show edo remake, besteak beste, irakurtzen ditudanean, neure erara interpretatu behar izaten ditut beti, zer esan nahi duten zehazki jakin gabe, eta inoiz edo behin halakoren bat idatzi behar izan dudanean, berriz, zalantza izugarriak izaten ditut “h” tartekaturik ote duten, bokale bi jarrraian… Zera, WhatsApp hitzarekin gertatu izan zaidan bezalatsu (oraintxe bertan, berriro ere): telefonoan begiratu ezik, ez naiz zuzen idazteko gai, eta, horregatik, “guatxap” idazten dut gehienetan. Eta, horren harira, horixe ez dut ondo konprenitzen: zergatik izan behar diren Hiztegi Batuko hitzak euskal grafiarik ere ez duten erdal hitzak. Euskal grafiaz idatziko bagenitu, behintzat…

Horrelako terminoez gain, bada ingelesa eguneroko bizimoduan sartzen zaiguneko beste zirrikitu bat ere: kaleetako kartelak edo afixak. Barakaldoko Bilbao Exhibition Centre, Donostiako Basque Culinary Center, Zumaiako Flysch & Karst, Euskal Encounter, eta aspaldion hain gurea den kirolean ere gailentzen ari diren zorioneko Master Cups horiek: Emakume Master Cup (pilota txapelketa), Euskal Pelota Egokitua Master Cup Irekia, Donosti Masters Cup 2021… Batzuetan, sekula zapaldu ez dudan Britainia Handian nabilela ere pentsatu izan dut, amesgaitzetan.

Euskaldunok oso erraz kritikatzen dugu Euskañola delako hori, dela gaztelaniaren eta euskararen arteko nahasketa zentzugabe horrengatik, dela gaztelaniaren egiturazko euskara idatzi edota mintzatuagatik, edo dena delakoagatik, baina, ohartu ere egin gabe, beste erdara bat ari zaigu eguneroko euskaran sartzen: hainbeste miresten dugun ingelesa, munduko ate guztiak zabalduko omen dizkiguna. Eta nik horri Euskalenglisha esaten diot; euskarak oraino oztopo gutxi izan ditu eta, horra hor beste bat, beste erronka bat.

Eskolan ere eredu hirueleduna abian dugu orain urte batzuetatik hona eta, berriki, gure ikastetxeetan euskara gero eta gutxiago eta okerrago egiten dela jakin dugu. Ziur ingelesak ez duela horren errua, noski, baina lepoa egingo nuke zerikusirik baduela. Nik, arestian esanda legez, ez dut inoiz ingelesezko eskola bakar bat ere jaso, eta, oraingoz behintzat, berdin antzera jarraituko dudalakoan nago.