LH, DBH eta BATXILERGOA zikloak dira

Gehienbat gaztetxoei baina hainbat guraso eta irakasleri ere barra-barra entzun ohi diet urlia laugarren LHn (4. LHn), sandia hirugarren DBHn (3. DBHn) edota berendia bigarren batxi(llerrea)n (2. BATXI(LLERrea)n) dabiltzala. Eta, halakoetan, berehala zuzentzeko gogoa ematen badit ere, normalean ez dut ezer esaten, lankide lagun batek dioenez, nahikoa baitute euskaraz behintzat esatea, eta zuzentzeak erdarara jotzera bultza ditzake. Dena dela, hiru multzo horietako batek zuzen erabiliz gero, agian gainerako biek ere zuzen lerabilkete, ezta?

Kontua da “garrentasuna” euskaraz ondo adieraztea kostatzen zaigula euskaldunoi, antza. Horra hor zer-nolako kaka-nahastea dugun hamarkadekin, eta zenbatetan entzuten dugun “larogeigarren hamarkada (80. hamarkada)”, esaterako, “laurogeiko hamarkada (80ko hamarkada)” behar lukeenean. Dirudienez, irakaskuntzako zikloekin ere beste horrenbeste gertatzen zaigu, eta, erdararen eraginez edo ez, gero eta maizago entzuten dira halako molde desegokiak.

Bada, goiburuan esanda bezala, Lehen Hezkuntza (LH), Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) eta Batxilergoa zikloak dira, eta, beraz, ezin zaie garrentasunik aplikatu, haietako bakoitza bat eta bakarra baita, nahiz eta hirurek ere hainbat ikasturte biltzen dituzten beren baitan. Hortaz, nola esan edo idatzi behar ditugu beroriek? Honatx:

TXARTO edo GAIZKI		ONDO edo ONGI
L E H E N    H E Z K U N T Z A
1. LH	Lehenengo LH	LH1 / LH-1	LHko 1.a
2. LH	Bigarren LH	LH2 / LH-2	LHko 2.a
3. LH	Hirugarren LH	LH3 / LH-3	LHko 3.a
4. LH	Laugarren LH	LH4 / LH-4	LHko 4.a
5. LH	Bosgarren LH	LH5 / LH-5	LHko 5.a
6. LH	Seigarren LH	LH6 / LH-6	LHko 6.a
D E R R I G O R R E Z K O    B I G A R R E N    H E Z K U N T Z A
1. DBH	Lehenengo DBH	DBH1 / DBH-1	DBHko 1.a
2. DBH	Bigarren DBH	DBH2 / DBH-2	DBHko 2.a
3. DBH	Hirugarren DBH	DBH3 / DBH-3	DBHko 3.a
4. DBH	Laugarren DBH	DBH4 / DBH-4	DBHko 4.a
B A T X I L E R G O A
1. BATXI	Lehenengo batxilerra	BATXI1 / BATXI-1	Batxilergoko 1.a
2. BATXI	Bigarren batxilerra	BATXI2 / BATXI-2	Batxilergoko 2.a

Bidenabar, batxilerra eta batxilergoa ez dira guztizko sinonimoak. Izan ere, batxilergoa nolabait batxilerrez osatua dago, beroriek norbanakoak baitira, ikasleak eurak, eta batez ere batxilergoa da zikloa; nolanahi ere, bi-biak L bakar batez idatziak.

Hau da, esate baterako, ez dugu esan behar “Jon bigarren batxilerrean dabil”, “Zaloak hirugarren DBHa amaitu du” edo “June bigarren LHko ikaslea da”, baizik eta “Jon batxilergoko bigarrenean dabil / Jon BATXI-2n dabil”, “Zaloak DBHko hirugarrena amaitu du / Zaloak DBH-3 amaitu du” eta “June LHko bigarren mailako ikaslea da / June LH-2ko ikaslea da”.

Irakaskuntzan maisu-maistrek eta irakasleek zuzen erabiliz gero, ikasleek eurek, baita gurasoek ere, zuzen erabiliko dute, ziur.

BADAFLIPAT

Gaur, Twitterren idatzi dudan txio-hari txiki bat dakart hona:

Egunotan, eskola publikoko irakasle izateko oposizioak (ez oposaketak!) burutzen ari dira Bilbo aldean. Tribunaletan aztertzaile dabilen lagun batek esan didanez, azterketari askotxok gaztelaniaz egiten dute beren lanaren defentsa, eskuratu nahi duten lanpostua euskaraz bada ere.

Lagunak, aztertzaile lanera deitua izan aurretik, ez zekien ezer aukera horretaz; protesta egin du, baina "lankideek" argitu diote hala dela, euskubide osoa dutela erdaraz egiteko, eta ezin dutela horren kontra ezer egin.

Laguna, urte gutxian erretiroa hartuko duena, guztiz asaldatuta dabil egunotan, beraren ordezko izango direnen profil linguistikoa ikusita, datozen belaunaldiek maisu-maistra izango dituztenei entzunda, gure ondorengo jendarteak heziketa euskaraz jasoko ote duen kezkatuta...

Eta, horren guztiaren mukuru, datorren astean, euskara orduak murriztuko dituen hezkuntza lege berriari oniritzia emango diote Eusko Legebiltzarrean.

Euskarak jai du. Lagunak badaflipa. Neuk ere badaflipat. Eta zuk, txiolari euskaldun euskaltzale horrek, zuk badaflipazu?

NERABE(AR)EN TRA(D)IZIOA

Gaur egun, 2023. urtea apurka-apurka isurtzen ari zaigun honetan, aukera asko eta askotarikoak daude euskaldun izateko; euskaldun sortzeko ere bai. Ez, agian, Euskal Herri osoan, baina bai bertako lurralde, eskualde, udalerri edo auzo askotan.

Gainera, ez gara gutxi garai batean erdaldun jaio, ahal bezain ongi geure burua euskaldundu eta, egun, euskaraz albait gehien bizitzen ahalegintzen garenok. Jokabide horren gakoetako bat, noski, (gure) ondorengoei euskalduntasuna opari egitea da, arbasoek guri egin ezin izan zigutena; hau da, eurekin euskaraz egin, euskaraz eskolaratu eta aukera ona ematea gune euskaldunean hezi eta hazi daitezen. Bestela esanda, euskaldun izateko parada ezin hobea eskaintzea.

Garaiok, ordea, bestela jokatzera bultzatzen dituztela, gaituztela, dirudi. Adin batetik aurrera (gazteegitatik, nire ustez) oso ohikoa izaten da erdarara jotzea, bai betiko lagun euskaldunen artean, bai eskolaz kanpoko kirol-jardueretan edota eskola-ikastol(et)ako jolastoki nahiz karrajuetan (baita ikasgelan bertan ere, hainbatetan). Eta, jakina, norberaren seme-alabak ez daude ohikotasun (ohikeria?) horretatik at.

Ziurrenik arrazoi askotarikoak izango dira jokaera horren abiapuntu: “erdaraz egiten didate-eta”, “gure gustuko musika erdaraz da batez ere”, “nagusi gehienek ere erdaraz egiten dute euren artean”, “Instagramen-eta inork ez du euskaraz egiten”… Halako zenbat eta zenbatetan entzun behar izaten dizkiegun gure nerabetxoei! Eta, bai, arrazoi dute, hori guztia egia baita, baina, beste alde batetik, bada beste maila bat, maila hurbilago edo pertsonalago bat, non tradizioz euskaraz baino ez duten egin orain arte, eta arriskua dago maila horretan ere (lagun-minen artean, anai-arreben artean…) erdararako jauzia ematekoa.

Gaur, erdaraz harrapatu dut hamahiru urteko semea bere kinto-lagun euskaldun batzuekin. Txiki-txikitatiko lagunak dira, orain arteko bizitza labur bezain trinkoa euskaraz eman dutenak euren artean, eta, bat-batean, gaztelaniaz jardutea erabaki dute; “erabaki” edo. Nolabait, euskal(dun) tradizioari erdal(dun) traizioa egin diote, jakitun izan barik, agian, baina egin egin diote.

Tarte batez behatzen ibili naiz euren erdal jarduna, eurak konturatu gabe, tabernako terraza batean garagardo bat dastatzeak eman didan babes ezkututik. Eta, gutxira, nire presentziaz jabetu eta hurreratu egin zait semea agurtzera, lagunak atzean utzita. Nik ohiko lasaitasunez hartu dut beraren etorrera, agurtu eta galderaren batzuk eginda, zertan zebiltzan-eta, baina erdara gorrian dena. Semea harritu eta, “zer?”, “zer?” batzuk bota ostean erdaraz segitzen nuela ikusita, larritu ere egin da une batez. Zera esan diot, “no, como he visto que ya ni con los amigos hablas en vascuence, te hablo en español, por si no me entendías bien en vasco…” eta, bekozkoa zimurtu eta haserre antzean, biratu eta lagunengana abiatu da ostera ere.

Geroago, gauean, etxean geundela, aipatu ere ez da egin arratsaldeko jazoera, eta normaltasunez jardun dugu gure artean, euskaraz, betiko moduan, tradizioak agintzen digun moduan. Baina traizioa ere hor egon da, eta badakit (gero eta) gehiagotan egongo dela, badagoela, hainbat eta hainbat egoeratan. Ez dakit, ordea, ondo jokatu dudan gaurkoan, ez eta etorriko diren beste horietan zelan jokatu beharko dudan ere. Zer egin dezaket? Senak esango dit, akaso.

IKURRIN

Bitxia da ikurrina niretzat. Ez zait bereziki bitxia iruditzen, ez deritzot bitxi(a), alegia, baina bitxia da, niretzat.

Lehenengo begiratu batean, behintzat, zalantzagarria gertatzen zaigu haren idazkera euskaldunoi; gutako gutxik daki hitzaren azkeneko -a hori ez dela organikoa, artikulua dela, eta azken duen kontsonantea ez dela –ñ-, -n- baizik. Hau da, ez dela ikurriña bat esan edo idatzi behar, ikurrin bat baino.

Polemikoa ere ba omen da haren sorrera. Asmatutako (eta hainbatek dioenez ezarrarazi edo inposatutako) euskal ikurra omen. Agidanez, Britainia Handiko banderaren kopia hutsa da, Sabin eta Luis izeneko euskal naziozale anaiek asmatua. Eta, egun, geurea baino ez ei da ikurrina; Euskal Herriko ikurrina, Euskadikoa, EAEkoa... Baina Espainiakoa, Frantziakoa edota Alemaniakoa banderak dira, ez ikurrinak; ezta Nafarroakoa ere.

Nik neuk ez dut inoiz ikurrinik eduki. Bakar bat ere ez. Ez dut inoiz bizkarrean ikurrinik eroan, ez naiz inoiz batean bildu, ez eta airean bat astindu ere. Ez dut halakorik gogoan, behintzat. Agian gazte-gaztetan Athleticek azken liga edo kopa hura irabazi eta herrikideekin batera animatu eta harrera egitean bai, ez dakit, baina ez dut uste. Ez daukat ezer ikurrinaren kontra, ez pentsa, baina ez naiz inoiz banderazale edo ikurzale izan. Eta paparrean ere ez dut uste inoiz bat itsatsirik eraman dudanik agerian. Garai batean, Amnistiaren aldeko pin eta eransgailuak bai, baita antinuklear eta Euskal Herrian Euskarazekoak ere, eta agian tartean ikurrinen bat azalduko zen, noski, baina ikurrina bera eta berez, ez.

Kontua da igaran egunotan Frantziako Tourra igaro dela herritik, eta semeak halako bat ekarri du etxera; ikurrin bat, alegia. Poz-pozik heldu da etxera bere nerabean, ikurrina eskuan. Lagunekin joan da txirrindulariak karraderan pasatzen ikustera eta, auto batetik edo, berak esanda, ikurrinak banatzen ibili dira. Berak eta lagunek bana hartu eta astintzeari ekin diote txirrindulariak pasatzeaz bat; ondo pasatu dute, disfrutatu egin dute, antza.

“Euskaraz animatu dituzue?”, galdetu diot nik. Eta “guk bai” erantzun berak. Eta erantzun horretan igarri diot zertxobait gehiago esan nahi izan duela “guk bai” horrekin; hau da, erdararik ere entzun dela (eta euskara baino dezente gehiago, esango nuke nik) ikurrinak astintzen zituztenen ahotatik.

Gerora, Tourra Hego Euskal Herritik abiatu eta Ipar Euskal Herria zeharkatu ostean, etapa bana irabazi dute bi euskal txirrindularik, eta komeriak ikusi eta irakurri ahal izan ditut sarean, Tourrak berak Espainiako bandera lehenengo, eta ikurrina gero, “ezarri” dielako webgunean. Eta afera horrexek ekarri nau teklatura oraingoan, semearena ere gogora ekarrita. Izan ere, hain da handia ikurrei diegun gurtza, eta, aldi berean, hain txikia begitantzen zait hizkuntzari diogun atxikimendua. Bilgarriaren eta edukiaren arteko betiereko harreman gatazkatsua, nonbait.

Tira, bejondeiela Pello Bilbao eta Ion Izagirre txirrindulari euskaldun handiei, eta eskerrik asko euskara podiumaren gainera eraman izanagatik.

ERREFERENTEAK

Ezinbestekoak izan ohi dira erreferenteak edonorentzat. Betidanik, norbaiten lorratza jarraitu izan dugu geure garapenean, geure egunerokoan, eta, nahiz eta batzuetan (edo askotan) sortzaile sentitu, badakigu sormen-lan horren atzean erreferentzia asko izaten direla, ditugula, gu geu garenaz harago. 

Erreferente horiek izaten ditugu guk, norbanakook, baina baita komunitate eta kolektiboek ere. Eta, nola ez, gure komunitateak, euskaldunon komunitateak ere badu halakorik; euskaraz ederto abesten duen artista hau edo hura; kirolen batean edo bestean nabarmendu eta jendaurreko adierazpenak (ia) beti euskaraz egiten dituen hori; edo, esaterako, hedabideen munduan euskara hutsez aritzen diren kazetari edota esatari horiek ere bai. Denek ere beren egitekoa euskaraz gauzatzeari esker bihurtu ditugu geure erreferente.

Jendaurrean elebidun, euskaraz nahiz erdaraz, jarduten duten horiek, ordea, ezin izan euskaldunon erreferenteak, gure hizkuntza gutxitu eta ahulean besteren ele hegemoniko eta indartsuan adina egiteak ezin baititzake erreferentziatzat jo. Izan ere, badakigu jakin elebitasunak, orain eta hemen, euskara txiki eta zokoratuaren kaltetan egiten duela, eta erdara handi eta nagusien mesedetan. Hamaika adibide ditugu non erdaldun bakar batek berera makurrarazi dituen hainbat euskaldun, eta adibiderik bat ere ez, berriz, euskaldun bakar batek zenbait erdaldun euskarara erakarri dituenarenik; kuadrillak, lan-batzarrak, eskola-jolastokiak… asko eta asko dira horren erakusgarri, tamalez.

Horregatik guztiagatik, oso premiazkoa da euskaldun erreferenteak egotea, gure hizkuntza zanpatuari prestigio eta adorea emango diotenak. Gogoan dut, esaterako, Oinatz Bengoetxeak pilota profesionalari agur esan zionekoa, den-dena euskaraz jardunda eta erdaldunei “muchas gracias” bota zienekoa. Oso adierazgarria izan zen, niretzat behintzat, hala jokatzea, nolabaiteko mezu euskaltzalea bidali nahi izan baitzigun euskaldunoi, ez uste?

Beste (balizko) euskaldun euskaltzale batzuek, ostera, bestelako jokaera izan dute, eta, (balizko) proiekzio (ekonomiko) handiago baten peskizan, euskara zokoratu eta erdarari eman nahi izan diote lehentasuna; Euskal Herriko Ikastolen elkarteko lehendakaria den Koldo Tellituk, adibidez, bere lehenengo eleberria gaztelaniaz idatzita. Tira, nik neuk nekez ulertuko nuke Xabier Euzkitze batek, euskal erreferente bat aipatzearren, bat-batean erdaraz aritzeari ekingo balio mikrofonoaren aurrean, edozein litekeelarik ere jokabide horren proiekzioa. Nekez ere ulertu nuenez Asier Odriozola filologo-kazetariaren lana EiTB-1etik EiTB-2ra igarotzea, berak zuen euskaldun jantziaren irudia erabat zapuztuz.

Baina, eta amaitze aldera, euskaldunok erreferenterik behar badugu inon, politikagintzan behar ditugu. Aspaldion, badirudi bertoko politikaririk euskaltzaleenek ere erdaraz defendatu nahi dutela gure idiosinkrasia, erdaraz egin behar dutela euskararen alde, erdaraz aldarrikatzen dutela gure naziotasuna. Eta, erdaraz ez bada, elebidun, “berdintasunez” tratatuz euskara eta erdara, hizkuntza bi-biak ere berdinak bailiran. Baina ez, euskaldunok badakigu euskara eta erdarak (gurean, gaztelania eta frantsesa) ezin direla parekatu, eta gure ordezkari euskaldun eta euskaltzaleenek ere ez badute euskara lehenesten, zer espero dezakegu eurengandik? Nolatan emango diegu botoa gure erreferente izan nahi ez duten politikari erdaldunei?

Hauteskundeak ditugu aurton. Bejondeigula!
 

¡YA TENGO EL BEDÓS!

“Mi madre me ha dicho que tengo que sacarme el CEÚNO, que el BEDÓS ya me lo dan en la escuela”. Gaztetxo bati entzunda. Ez dakit zenbat urte izango zituen, baina hori entzun eta Mikel Basaberen “Hezkuntza-legeak euskarari kalte” artikulua irakurrita, argi eta garbi ikusten dut euskarak jai duela. Izan ere, B1 eta B2 egiaztapenak opari, euskaltegira C1 eskuratu nahian etortzen direnen euskara-maila negargarria (oro har) ikusita, nolatan euskaldunduko dugu gizartea? Ba ote dago benetako gogorik eta asmorik horretarako?

Eusko Jaurlaritza tematu da titulazioetan oinarritzen hizkuntza-politika oro, eta, halako titulu edo hizkuntz eskakizunen azterketa suspenditzea politikoki oso zuzena ez denez, beroriek oparitzea erabaki du, titulazio bakoitzari dagokion (edo legokiokeen) maila nabarmen gutxituta. Egun, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza eginda, B1 aitortzen zaio nerabe bati, eta Batxilergoa eginda, B2. Hezkuntza-lege berriaren arabera, aurrerantzean errazagoa izango da dena: DBH egiteagatik B2 aitortuko, eta Batxilergoagatik C1. Eta hori guztia inolako azterketarik edo kontrolik egin gabe; “de facto”, berez, ikasketak “euskaraz” egin izanagatik. Baina horren harira egindako ikerketek agerian utzi dute eskolako D ereduak ez duela euskalduntzen; beraz, C1 tituluak ez du inolako euskalduntasunik aitortzen.

Izan ere, edozeinek daki euskalduntasuna ez duela titulu batek ematen, ezeinek ere ez. Euskalduna ez baita C1, C2 edo aurrerantzean asmatuko den beste edozein egiaztapen duena, baizik eta, titulua edukita edo barik, eguneroko bizimoduan euskaraz moldatzen dena, gehienbat euskaraz bizitzea-edo erabaki duelako moldatu ere. Halere, trebakuntzari, erabilerari bultza egin beharrean, Eusko Jaurlaritzak paperean islatuta nahi du balizko euskalduntasun hori, eta, horrela, tituludunez betetzen ari gara Administrazioa, gizartea bera, gerora estatistikak beteko dituzten tituludunez, baina erabileran gainbehera dakar politika horrek; nabarmen egin du behera euskararen erabilerak, asnasguneetan adibidez, bai eta erabiltzen den euskararen kalitateak berak ere, diotenez.

 

Gauzak horrela, ez dakit zein izango den hurrengo urratsa. Irudipena dut unibertsitatean ikasgairen batzuk euskaraz egiteagatik C2 ere oparituko dela egunen batean. Eta irudipena dut, orobat, euskara eskasean ikasten diren eduki eta kontzeptuak ere eskas ikasten edo barneratzen direla; erabilerak ez ezik kalitateak ere, kale.

 

Tira, aurrera omen goaz (atzeraka, ordea, hainbaten ustez), eta, estatistiketan zein ondo goazen hobeto islatzeko, opari gehiago egitea proposatuko nuke; esaterako, Euskal Herrian sortze hutsagatik C2 aitortu lekioke jaioberriari, eta kanpotik datorkigun horri, berton hainbat urte emateagatik, C1. Zergatik ez? Martxa honetan, hablemos todos castellano, euskaraz ari garelakoan, como desía el Txiki aquel de Lazcano, ezta?

 

A! Eta kontuz lerrootan diodana kritikatzearekin, que yo ya tengo el CEDÓS, e!

IRAKASKUNTZATIK TREBAKUNTZARA

Euskara, gaur egun, ataka estu batean trabaturik dagoela inor gutxik ukatzen du; euskaldunak, zeresanik ez. EAEn, Euskararen ofizialtasuna legez ezarri zenetik hamarkada batzuk igaro dira eta, denbora horretan guztian, hiru lurraldeotan egin den hizkuntz politikak euskararen ezagutza izan du oinarri eta ardatz; hau da, euskara(z) maila batean edo bestean «jakin» beharra eskatzea izan da politika horren ildo nagusia, horretarako, B1, B2, C1 edo C2 egiaztapena eskatuz lanpostuaren arabera.

Horrela, azken lau hamarraldi hauetan, teorian, ezagutza maila onargarria lortu da EAEko gizartean, Hezkuntzako D eredua sustatzearekin batera euskaltegien sareak ere lan mardula eginik. Baina ezagutza maila horrek, ordea, ez du hein bereko erabilerarik ekarri, ez gizarte mailan (kaleko bizimoduan), ez lan-munduan (Administrazio publikoko nahiz enpresa pribatuetako lanpostuetan); hori diote, behintzat, urterik urte egin ohi diren inkestek. Izan ere, euskaraz jakiteak, berez, ez du esan nahi dakien hori euskaraz “biziko” denik, eta, areago, tilulazio bat edo beste eskatzea bera traba bihur daiteke, hain zuzen, erabilerarako.

 

Arkaitz Zarraga Azumendiren “Euskara ezin da zaila izan” artikulua irakurrita, bertan dioenez, “larritasunez ikusi dugu euskara “zaila” dela uste dutela askok, eta susmoa dugu euskaltegiok badugula errurik horretan. Azterketek erabat baldintzatzen dituzte euskararekiko loturak, baita irakasteko modua ere” Hau da, azterketek jendea erakarri barik euskaratik aldentzea ere ekar dezakete eta, hortaz, “bada garaia azterketei buelta bat emateko, ezagutzaren bermea lortzeko bide berriak jorratzeko, eta ikasle tipologia zabalagoetara heltzeko”. Ondorio logikoa dirudi.

 

Gauzak horrela, eta xedea euskara erabiltzea bada, agerian da hizkuntza politika aldatu beharra dagoela, helburuetan bezalaxe bitartekoetan ere, ezagutza datu teorikoetatik balizko erabilera proportzional batera jauzi eginez. Hau da, unea iritsi da teoriatik praktikara jauzi egiteko, ezagutzatik erabilerara. Nola, ordea?

 

Errezeta magikorik ez ei dago ezertarako ere, eta, noski, euskara kontuetarako ere ez, baina nago aukerak baino gehiago gogo eta ausardia falta dagoela, falta zaiola, gizarteari barik, Administrazio publikoari berari. Eta ausardia behar da, hain zuzen, erabilera eskatzeko orduan, eta, halaber, berori bermatzeko bitartekoak jartzeko garaian.

 

Euskaltegiek, egun, irakaskuntza eta trebakuntza batera jorratu beharko lituzkete; titulazio teoriko bat eskatzea bainoago, euskara gaitasuna neurtzeko bestelako tresnak aktibatu behar dira, eta horretarako bide bakarra trebakuntza eskatzea eta eskaintzea da; edo eskaintzea eta eskatzea, nahiago bada. Hau da, euskaltegietako eskolak ezin dira azterketa zehatz bat prestatzera bideratu, euskara erabiltzera, euskaraz trebatzera baizik.

 

Trebakuntzarako jauzi hori emateko, euskaltegian bertan, batetik, euskara irakasteko ohiko eskola gramatikal eta teorikoez gain, trebetasun hartzaileak lantzeaz gain, tailerrak-edo eskaini behar dira trebetasun ekoizle edo sortzaileak lantzeko. Idazmena eta mintzamena sorkuntza lana da, eta horrexetan trebatu beharra dago erabilera sustatuko bada. Eta tailerrok ikasleek ezinbestean burutu beharrekoak izan behar, eta irakasleek ebaluatu beharrekoak, azterketa teorikorik egin aurretik; areago, azterketara aurkeztu ahal izateko baldintza “sine qua non” izanik.

 

Bestetik, euskaltegiek beren baitatik irten behar dute eta, bertako tailer edo direnak direlako horiez gain, kanpoko trebakuntza esparruak ere landu behar dituzte, lan-munduan bereziki. Irakasleak irakasle hutsa izatetik harago, trebatzaile ere izan behar du. Lanpostuetan txertatu, bertako lankideekin nahasi eta, eurekin euren lanetan laguntzaile jardunda, aurretik euskara maila jakin bat duten “lankide” berri horiek euskarara e(ra)karri, euskaraz eginez eta eginaraziz.

 

Baina erabileran oinarritutako halako euskalduntze prozesuak, noski, exijentzia maila bat behar du aurretik, atzetik edo behetik. Hau da, Administrazio publikoak edo botere politikoak babestu ezean, ezin da erabilerarik eskatu, eta babes publiko politiko hori lortzeko, erabateko sinesmen edo konbentzimendua izan behar dugu hizkuntz politika horretan, erakusleihoetako itxurakerietan jausi barik. Botere publiko horrek erabilera guneak eskatu (exijitu) behar lituzke, legez babestu eta, eraginkorak direla bermatzeko, bitartekoak eskaini, trebakuntza-guneetako trebatzaileak indartuz.

 

Batek batek esango dit horixe dela, neurri handi batean behintzat, Euskaraldiak dagiena, bi urterik bi urtera eragin eta handituz joateko asmoa ei duena. Baina ez, hizkuntz politikak ezin ditu hanka bat ezagutzan eta bestea (herritarron) borondatean jarri eta horrek euskararen salbazioa ekarriko duela pentsatu; exijitzeko garaia da, eta exijentziak (legezko) babes potilikoa behar du. Noiz izan da EAEn orain baino babes potiliko (teorian) handiagorik?