EUSKALDUN BERRIA NAIZELAKO

Lehengoan (asteon, 2020/01/22an), BERRIA egunkarian Zuriñe Rodríguez Larak eta Ibai Fresnedok idatzitako GU iritzi artikulua irakurrita, pentsakor gelditu eta gogora etorri zitzaidan zenbatetan borrokatu behar izan ote naizen zorioneko euskaldunberritasunarekin, eta horretaz neronek ere zer edo zer idatziko nuela, ziurrenik, iraganean. Gaur, zertxobait astitsuago nabilela, neure testu zaharretan arakatzen ibili naiz, eta hara, orain ia hamar urte idatzi nuen testutxoa topatu dut, non euskaldun berrien eta zaharren arteko bereizkeria maiseatzen nuen. Eta, antza, oraindik ere gaurkotasuna duenez, hona ekarri eta zurekin, irakurle, partekatzea erabaki dut. Honatx:

Euskaldun berria naizelako

Topikoa bezain tipikoa izaten da, euskaldunon artean behintzat, geure buruaz berba egitean, bereizketarik egin nahi ez izatea euskaldunberrien eta euskaldunzaharren artean. Besteren aurrean, zuzenagoa ei da esatea denok garela euskaldun eta, jakina, horrexek batzen gaituela; beraz, zertarako egin bereizkeriarik gure artean?

Ni neu ere horrelakoa izan naiz gehienetan, politikoki zuzena, alegia. Baina susmoa dut, sakon-sakonean, denok oraindik ere egin egiten dugula bereizketa hori, jendaurrean gustatzen ez zaigula esan arren. Batzuek, euskaldunzaharrek, euren harrotasuna agerian uzteko egiten dute, inork ere ez dezan ahaztu “benetako” euskaldunak direla; hau da, ez direla gerora ikasiak, betidanikoak baizik, eta, euren euskalduntasunari dagokionez, jatortasuna dutela hizkuntza kontuetan ere. Besteek, berriz, kasu anitzetan nire ustez, “benetakoen” aldean beren umiltasuna agerian uzteko egiten dute bereizketa hori. Nolabait, beren burua bigarren mailako euskalduntzat joaz, euskara eskasagoa eta artifizialagoa dutela onartzen dute, eta, nonbait, badakite sekula ez direla zaharrak bezain euskaldun izango, horrelakoak jaio egiten direlako eta ez gerora egin. Ahoa euskaraz ireki orduko, lehenengo berbak barkamena eskatzeko izaten dituzte maiz, ezer esan aurretik, euskaldunberriak direla argi eta garbi utzita.

Bi multzo horiez gain, noski, bada besterik ere, bada bestelako euskaldunik. Nik neuk, egia esanda, ez dut neure burua ez talde batean ez eta bestean ere kokatzen. Eta, orduan, zera galdetuko diozue zeuen buruari: “Eta zer dela-eta erroilu hau guztia? Zertarako, Roberto, ukatzen duzun zerbait hainbeste aldarrikatu?”

Bada, kontua da nazkatu samartuta nagoela euskaldunzahar askok euskaldunberrioz duten estimu eskasarekin. Eta, horregatik, albait ozenen, lau haizeetara zabaldu nahi dut euskaldun berria naizela, euskaldunberri, eta ez euskaldunzahar, dena hitz bakarrean, aurretik idatzi dudan bezala, horrela etiketatuta gauzkalako zorioneko gizarte honek.

Izan ere, euskaldunzahar horietako askok pentsatzen dute, antza, euren modura egiten ez badugu euskaraz, ez garela eurak bezain euskaldun. Ez dute euskaraz ikasteko egin dugun ahalegina aintzat hartzen eta, oraindik ere, plastikozko euskaratzat dute gurea, euskaldunberriona. Horrela, ez digute euren euskal komunitatean sartzeko aterik irekitzen, eta erdara darabilte gurekin, gurekin jardutean euskararik ateratzen ez zaielako aitzakian; baina mespretxu osoz egiten dute, nik uste. Gainera, horietako asko alfabetatu bakoak dira eta ez dira gai, esaterako, hau bezalako testu sinple bat gutxieneko erraztasunez irakurri eta ulertzeko; ez dira konturatzen sasi-analfabetoak edo erabateko analfabetoak direla euren jatorrizko hizkuntzan eta euskarak hurkoenekin eta zakurrekin komunikatzeko baino ez diela balio, bestela, erdarara jo behar izaten baitute; areago, euskaldunzahar barik, euskaldunTXar esan beharko litzaieke horietako askori, baina...

Beste askok, ordea, eta hauek dira txarrenak, ez dute onartzen eurak ere, azken finean, euskaldunberriak direla, euskaraz (batuan, alegia) alfabetatu behar izan dutelako erabateko euskaldun sentitu ahal izateko. Jakin badakite batuan egiten, ederto egin ere, baina edozein aukera baliatzen dute euren hizkera “jator” eta “parekaezina” agerian uzteko, nahiz eta, segur aski, testuinguruak euskara batua erabiltzea zuzen eta egokiagotzat joko lukeen. Horrelako euskaldunzaharrek badakite hau bezalako testu errazak eta askoz ere konplexu eta aberatsagoak irakurtzen, ulertzen eta sortzen ere, noski. Baina, nolabait, nabarmen utzi behar izaten dute, ahal bestetan, bereizketa bat (bereizkeria?) egin behar dela euren eta besteon artean. Eta hain dute obsesio handia bereizketa hori egiteko, ezen, sarritan, hizkera hori berori, ahozkotasunari dagokion hori, idazteraino ere ausartzen baitira; lagunarteko e-postak direla, Interneteko eztabaidagune, foro edo blogak direla...

Tira, irakurle, ez pentsa haserre nagoenik inorekin, eta are gutxiago euskaldunokin, berauei nahi duzun adjektiboa jarrita ere. Burura behin baino gehiagotan etorri zaidan gogoeta baino ez da hau, beste psikolasto bat, bat gehiago, eta, oraingoan, idatzi beharra sentitu dut, euskaldun berria naizelako. Horixe da guztia.

Zumaian, 2010eko abuztuaren 15ean, gaueko 11:30ean.