OSAKIDETZAK (ere) MARKATUTA?

Agidanez, Osakidetzak euskaldunok markatu egin nahi gaitu identifikazio eskumuturretan, baldin eta aurretik euskaraz artatuak izatea aukeratu badugu. Hori izan da bertako hizkuntz politika dagitenen azken burutapena: euskaldunak seinalatzea, fitxatzea (E batez, nonbait).

Aspaldian, euskara (ia) legez kanpokoa zelarik, geuk markatzen genuen geure burua, paparrean EHEren eranskailua edo jarrita, hartara, euskalduna nor zen eta harekin euskaraz egin zitekeela jakiteko. Oraindik ere, nahi duenak, noski, egin egin dezake, norbera librea baita bere eta Euskal Herriaren euskalduntasuna nahi bezala aldarrikatzeko.

Garaiak zertxobait aldatu dira, ordea, eta, egun, berrogeitaka urteren buruan, esan dezagun euskara ere hizkuntza ofiziala dela (gaztelaniarekin batera, gurean) eta, beraz, erakunde publikoek euskaraz artatu behar gaituzte, guk hala nahi izanez gero. Horretarako baliabideak bermatu beharra dute erakundeok (Osakidetzak ez ezik beste edozeinek ere), eta, aldian-aldian, izapideren bat egitera edo zerbitzuren bat jasotzera goazenean, geuk erabakiko dugu zer hizkuntzatan egin edo jaso izapide edo zerbitzu hori. Horrelaxe xedatzen du legeak, baina badakigu ez dela betetzen, euskararen eta euskaldunon kaltetan, noski.

Nik euskaraz arta nazaten nahi baldin dut, ez dut zertan hainbat denboraz aurretiaz esan, unean bertan erabakiko baitut zer hizkuntzatan egingo dudan hau edo bestea, eta Administrazio publikoak gai izan behar du orduantxe artatzeko nik aukeratu dudan hizkuntzan. Eta, are gutxiago, ez dut zertan etiketa edo marka bat eroan behar, ez eskumuturrean ez inon, euskaraz badakidala aurretik jakinarazteko. Zergatik, baina?

Zergatik ez ote zaio marka hori ez dakienari ezartzen? Zergatik bai euskaldunoi, hain zuzen, hizkuntza ofizial biak dakizkigunoi? Arazoa ez baikara bi-bietan moldatzen garenok, ezpada bietako batean huts egiten duena, ala ez? Bada, irudipena dut euskaldunok estigmatizatu nahi gaituztela, non eta gure erakunde publikoetan, arazoa gu geu bagina bezala.

Benetan bereizketa (ez bereizkeria) egin nahi bada hobeto artatze aldera, bikoitz dezatela Administrazioa bera, erdarazko eta euskarazko zerbitzu banatan, bata bestetik bereiz, eta horrela, behintzat, arinago ere artatuko gintuzkete, ilara luzerik eta itxarote-zerrendarik pairatu beharrik gabe.

Eta, amaitzeko, baten batek pentsa dezake laster abiatuko den Euskaraldian ere horrexetara bultzatzen gaituztela, geure burua markatzera, ezta? Bai, ba! Baina bakoitzak erabakiko du zer egin, ezein erakunde publikok ezer ezarri gabe. Nik neuk, esaterako, ez dut paparrean ezelako txaparik eramango, eta euskaraz jardungo dut, nahi dudanean eta nahi dudalako, egunero legez. Hortaz, Osakidetzak (ere) ez dut markatzerik nahi, naturaltasunez euskalduntzat hartzea baizik. Hainbeste eskatzea al da?

DEZEPZIOA

Hiztegian bila ibili naiz erdarazko decepción nola esan. Elhuyarrek, esaterako, “desengainu” eta “etsipen” ere badakartza, “dezepzio” horrez gain. Baina, tira, nik bestelako esanahi batekin lotu izan dut beti ETSIPEN euskarazko hitza, eta, erdarazko DESENGAINUren eta DEZEPZIOren artean hautatzekotan, ba, hurbilago ikusi dut DEZEPZIOa DECEPCIÓNetik.

Kontua da horixe sentitzen dudala, maiz sentitu ere, Euskal Herriarekin dudan harremanean. Ez da oraingo bat-bateko sentipena, ez, Euskal Herria lehenengoz ezagutu eta handik gutxira hasitako sentitze hazkor bat izan da beti, jadanik lau bat hamarkadatan luzatuz doana. Balidurike betiereko sentipen hori izan beharko dudala aspaldi apopilo hartu ninduen herri euskaldunarekin; ezen, ezeren aurretik, zilegi bekit esatea Euskal Herria diodanean Euskararen Herriaz ari naizela, noski.

Erabat erdaldun sortu nintzen orain ia sei hamarraldi, eskualde guztiz erdaldun bateko herri, auzo eta familia zeharo erdaldunean. Bizitzaren bigarren hamarteari ekin orduko, ordea, euskaraz bizi zen mundu oso bat bazela deskubritzeko parada izan nuen, eta, garaiko egoera soziopolitikoak bultzatuta edo, bertan murgiltzeko erabakia hartu nuen. Laurogeiko hamarkada zen eta, haren erdirako, garbi nuen zera, Euskal Herrian biziko banintzen, euskaraz egin beharko nuela. Orduantxe hasi nintzen euskarazko bizimoduan murgildu nahian, euskara(z) ikasi eta, aukera nuen bakoitzean, euskara(z) bizitzen, erabiltzen. Eta gaurdaino: oraindik ere ari naiz, bai, ikasi eta ikasi, beraren baitan bizi guran.

Ez da erraza, baina, euskaraz bizitzea, nahiz eta, teorian, euskara bera legezkoa eta ofiziala izan, hemen behintzat, EAEn, egun eta betitik bizi naizen Euskal Herriaren zati honetan. Teorian, inoiz baino gehiagok dakigu euskaraz, eta, teorian betiere, inoiz baino gehiago, gehiagotan eta gehiagorekin egin dezakegu euskara(z). Euskaldun berriok, erdaraz sortu eta gerora euskara(z) ikasi dugunok alegia, dagoeneko gehiago omen gara berezko euskaldunak baino; beroriek ere, euskaldun zaharrak alegia, inoizkorik formatuenak ei dira gaur egun euskaraz, gehientsuenak alfabetatu eta ikasiak. Beraz, baldintza ezin hobeetan gaude euskaraz egiteko, bizitzeko, ezta?

Bada, badirudi ezetz. Eta hortxe hasten da, hasi da, hasi zen, nire dezepzioa. Itxurakerian, euskaldunon azalkerian. Sudurpean indarra, aho handitik aldarrikatzen dugu geure euskalduntasuna, eta aho txikitik, ostera, eroso eta pozarren bizi gara erdaraz, erdal kulturak eta bizimoduak arras irentsita. Hau da, oro har, hipokrita hutsak gara euskaldunak. Esan esaten dugu, bai, euskarak egiten gaituela euskaldun, baina gero eta onartuago dugu “euskaldun” hitza euskal herritarrak izendatzeko; gero eta ohikoagoa da (zaigu) entzutea berdin-berdin izan daitekeela bat euskaldun euskaraz jakinda edo jakin barik ere; gero eta maizago entzuten da gaztelania eta frantsesa ere badirela euskara bezain bertoko hizkuntzak, geure-geureak; eta, noski, premisa horien karietara, gero eta euskaldun gehiago aritzen gara erdaraz, gehiagotan eta gehiagorekin, baita eta bereziki geure artean ere.

Atzo izan zen, enegarrenez izan ere, El Aberri Eguna. Gure hipokrisiaren alardea egiteko egun egokienetako bat, ziur: aldarrikapenetan, erdara nagusi. Eta nor bere aldetik, noski, gehiegi nahasten baldin bagara, agian, geure izana galdu liteke eta.

Tira, zer egingo zaio, ba? Neure psikolasto bat, beste bat gehiago, izango da akaso. Sinetsita nago, ordea, beste hamaika halako izango ditudala laster, beste hamaika egunez gutxienez, euskaldun, euskaradun, euskarahaldun, euskotar edo dena delako euskal herritarrok itxurakerietan murgilduta, elkar mugitu nahian-edo, denak elkarrekin, elkar hartuta, elkarri eraginez, baina katamaloa kendu ez eta gehiegi nahasi gabe, badaezpada ere, ez ote dugun geure esentzia galduko…

ELKAR MUGITUZ?

Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: “Elkar mugituz egingo dugu”.

 

Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait aspalditxo batean, 90eko hamarraldian edo, EGA azterketa batean idazmen-proba burutzeko jarri zuten idazlanerako izenburua: “Nola ikusten gaituzte?” Alegia, euskaldunok nola ikusten gintuzten. Ala zer iritzi zuten gutaz? Bada, garai hartan txiste ugari sortu ziren hainbat irakasleren eta aztertzaile batzuen artean; agian aho bete hortz ikusiko gintuzten, zeharo txundituta, harri eta zur, sor eta lor, edo batek daki zelan. Halaxe geratu baikinen gutako hainbat izenburu hura ikusita, eta horrelaxe geratzen naiz ni elkar mugituz ez-dakit-zer egingo dugula irakurtzen dudan bakoitzean, asmatu ezinik zer egingo ote dugun.

Hasiera batean, dantza lotuan egiteko proposamena zela pentsatu dut, baina, batek daki, beharbada elkarri bultza, edo musu, elkar-gainka jarri edo elkarrenganatu egin beharko dugu denok pega-pega eginda egon arte, auskalo! Dena dela, euskararen aldeko ezer bada, ongi etorria izan bedi, seguru bainago elkar hartuko dugula zeregin horretan, mereziko du eta.

Ez dakit nik, ba! Barkatu atrebentzia, irakurle, ez bainaiz nor inori ezer esateko Euskaraldiaren goiburuaren egokitasunaz, baina lepoa egingo nuke “elkarri eraginez”, esate baterako, natural, ulergarri, adierazgarri eta, finean, komunikatiboagoa litzatekeela bi hitz horiekin aditzera eman nahi izan dutena adierazteko.

Hiru hanka edo oinarri nagusi omen ditu euskara onak: zuzentasuna, egokitasuna eta jatortasuna. Halako zerbait entzun nion hor nonbait Kike Amonarrizi, oker ez banago. Eta nago “elkar mugituz” horrek hiruretako baten batean kale egiten duela. Ez dut esango, ez horixe, zuzena ez denik, baina galdera bakarra egingo dizut: zuzena al da, izan ote daiteke, egokia edota jatorra ez dena?

https://www.argia.eus/albistea/elkar-mugituz

BEHARRIZANA SORTU

Agidanez, bizi gareneko hauek ez dira sasoirik onenak euskararentzat; ez, behintzat, erabilerari dagokionez. Iñaki Iurrebasoren tesiari gainbegiratua eman besterik ez dugu euskara egunez egun hiltzen ari dela ikusteko, ezari-ezarian, baina hiltzen. Bitxia da, oso, erakundetu eta ofizialduz geroztik, lehen baino gutxiago erabiltzea euskara. Agian, presentzia handiagotu du lehendik zantzurik ere ez zuen hainbat esparrutan, eta, jakina denez, debekua zuen garaian baino aukera gehiago (izan) du orain jendeak ikasteko, hezkuntzari esker, gehienbat. Baina, dirudienez, eskola edota euskaltegietan ikasten den hori kosta egiten da erabiltzen; balirudike eskolak eta euskaltegiek ez dutela euskaldunik sortzen, euskaradun hutsak baino, tituludun aseptikoak.

Eta, bitartean, erdarak bere tokitxoa hartu du lehen euskararenak baino ez ziren guneetan, nagusiki, transmisioa bermatzen zuen familia-gunean. Izan ere, oraingo familia askotan mestizaia nagusitu da, hau da, bikotekide-guraso erdaldun eta euskaldun bana duten familiak dira, erdarari euskarari besteko protagonismoa emanez etxe barruko egunerokoan, edo, agian, protagonismo handiagoa, euskalduna berez elebiduna izaten baita, erdalduna ez bezala. Halako familietako umeek errazago berenganatzen dute guraso erdaldunaren ama-hizkuntza, erdara, etxetik kanpoko unibertsoan (ere) nagusia(goa) dela konturatuta.

Izan ere, kanpoko unibertso erdaldun horrek sekulako indarra izaten du belaunaldi berrietan. Interneten bidez, egunero-egunero, etxe barruan sartzen zaigu eta, etxekideon arteko ohiko berba ziztrinei gailenduz, ordu asko ematen ditugu erdal pantailen aurrean egunean zehar, ume nahiz gurasook eman ere. Agian horregatik, batek daki, gero eta ohikoagoa izaten da euskaraz egiten dion gurasoari erdaraz erantzutea seme-alabak, eta, maiz, guraso horrek onetsi eta ezertxo ere ez du egiten portaera hori ohitura bihur ez dadin; azkenean, noski, erdara nagusitzen zaion gurasoari ere seme-alabarekiko harremanean, (euskararen) zorioneko transmisioa erabat zapuztuz.

Kontuak kontu, erdara ari da gailentzen bizi-esparru orotan, pertsonalenetik hasi eta kolektiboeneraino, edo alderantziz, kolektiboenetik pertsonaleneraino, berdin dio norabideari. Euskara sustatzeko sortutako Euskal Telebista hura bera ere Erdal Telebista bilakatu dugu, aspalditik. Ditxosozko D ereduak ez ei du euskara-gaitasunik bermatzen gure gazteen artean, eta horietako gehienek ez dute (euskarazko) jarraipenik unibertsitatean, non ingelesa gero eta presenteago dagoen ikasketetan. Oro har, erdal kultura kontsumitzen dugu euskal kultura bailitzan, eta, Lazkao Txikik zioen bezala, erdaraz (edo euskañolez, gehien jota) aritzen gara euskaraz ari garelakoan. Ez dira, preseski, garairik onenak militantismorako, eta dagoeneko ezin da euskararen etorkizuna herritarron borondatearen pentzuan laga. Handira jokatzeko unea iritsi da, ez uste?

 

Gauzak horrela, urrats bat eman beharra dago borondate edo militantziatik harago. Nola edo hala, euskararekiko beharrizana sortzea da alternatiba (bakarra?); erabiltzera behartu gabe, erabiltzeko beharra sortu, alegia. Nola, ordea? Ez da erraza erantzuten.

Garbi dago boterea duen orok aukera gehiago eta handiagoak dituela portaera erabiltzaile hori bultzatzeko. Bereziki, botere politikoaz ari naiz, baina erreferentziazko “botere” soziala ere albo batera utzi gabe. Sekula ez dut ulertu, esaterako, zergatik ez den euskara erabiltzea saritzen, arnasgunetzat jotzen ditugun udalerri eta bestelako guneetan, nagusiki. Eta, saritzeaz ari naizela, ez diot ekonomikoki saritzea soilik, baita, gehienbat, lehentasunezko tratua edo harrera emanez saritzea ere; hau da, euskaratik eta euskaraz egiten den guztia lehenestea. Udalerrian dauden negozioak oro, herriko dendak, taberna eta jatetxeak, edota bestelako zerbitzu pribatuak ere, euskararen presentzia bermatzera akuilatu edo “behartu” daitezke, hain zuzen, herri euskaldun batean ari direlako negozioa egiten. Esaterako, Decathlon bezalako enpresa erraldoi batek euskarari (euskaldunoi) mespretxu egitea legez zuzendu beharra dago. Edo jatetxe bateko menua erdara hutsean iragartzea, edo iragartzen den edozer ere euskaraz (ere) ez egitea zigortzerainoko udal politikak egin litezke, benetako borondatea egonez gero, noski. Baina erosokerian jausiak gara, eta errazagoa ei zaigu onartzea erdaraz denok dakigula eta, beraz, ezin dugula euskara ezarri edo “inposatu”. Izan ere, euskaldunok gero eta barneratuago dugu erdaldun euskalfoboek egozten digutena, hots, euskara dakigunok pribilegiodunak garela eta ezin ditugula eurak bazter utzi euskaraz ez jakiteagatik; non eta hemen, Euskal Herrian, Euskararen Herrian.

Eta herritar xumeok ere badugu geure botere esparrutxoa, noski, non euskara erabiltzera bultza ditzakegun euskaldun kontzientziatu gabeak, behintzat. Finean, jarrera kontua baino ez da. Euskaldun batek erdaraz interpelatzen bagaitu edo guk euskaraz eginda erdaraz erantzuten badigu, ez dugu zertan erdaraz erantzun, edo areago, akaso, erantzun beharrik ere ez genuke. Izan ere, maiz, erdaldun bati euskaraz egitea errespetu falta dela leporatu izan digute, ezta? Baina euskaldun bati, euskaraz ulertu eta jakin arren, erdaraz erantzutea ez al da, ba, benetako errespetu falta? Adibideak ehunka edo milaka aipatu litezke, euskaraz eragiteko egoerak ehunka eta milaka baitira. Nolabait, hainbeste aldarrikatu eta besteri eskatu barik, norberak ekitea da, beharbada, biderik eraginkorrena, bai eta eragingarriena ere. Baina, ezbairik gabe, herritarron esku ezin da horren guztiaren ardura osoa utzi; erakundeek, dagokionak dagokionean, bultzatu behar dute euskararekiko beharrizana, herritarrok berori barneratu eta gehiago(tan) egin dezagun euskaraz.

 

TRISTEA, OSO.

Ez omen dira garairik onenak Euskararen Herriarentzat; Euskal Herriarentzat, alegia. Euskaldun baten begietatik ikusita (ez euskotar huts batenetatik), edonora begiratua emanda igartzen da euskararen gainbehera. Izan ere, balidurike lehenagoko debekua eta bazterkeria lagungarri zirela euskara gehiago(tan) erabiltzeko (euskaldunon paradoxa). Baina ez, iragan sasoi oro ezin da oraina baina hobea izan, ez dut halako topikorik onetsi nahi, eta horrexegatik nahi dut atzematen dudan egoera hitzotan agertu.

Eta ez naiz epai judizialez eta kanpotiko bestelako eragileez ari. Beroriek ere, jakina, badute zerikusirik euskararen gainbeheran, eta ez makala, baina beste horrenbestekoa ere bada barrutiko eragina, euskaldunok geure hizkuntzarekin dugun jarrera axolagabea edo.

Teorian, inoiz baino “euskaldun” gehiago gara munduan; inoiz baino euskararen aldeko lege eta babes gehiago dugu gaur egun; inoiz baino ordezkari euskaltzale gehiago ditugu erakunde publikoetan; inoiz baino esparru gehiagotan erabil daiteke (erabiltzen ote da?) euskara eguneroko jardunean, eremu berriak euskaldunduz edo. Baina, hala ere, lehendik oso euskaldunak ziren haiek erdaldunduz doaz; kuadrilla euskaldun oso bat berehala moldatzen da kuadrillakide berri baten erdarara; kafea betitik hartzen dugun taberna horretako zerbitzari berriak erdaraz artatzen gaitu eta “gracias” esaten digu kobratzean; eta, tristeena, naturaltasun osoz onartzen dugu eraldaketa hori guztia euskaldunok.

Orain hamarkada batzuk euskara baino entzuten ez zen hainbat herri(xka), auzo, txoko, taberna eta abarretan gero eta erdara gehiago entzuten da, baita euskaldun jendearen ahotik ere. Orain urte batzuk erreferente euskalduntzat genituen batzuk erdaraz entzuten ere hasi gara. Orain urte gutxi oso garbi genituen kontzeptu batzuk (euskaldun eta euskalduntasun, kasu), zalantzatan jartzen dira egun, baita mandatariren baten ahotik ere, zeinek uste baitu Eusko Jaurlaritza berrian denak direla euskaldun, batzuk euskal hiztunak izan ez arren. Eta horrelako hainbat eta hainbat kontutxo gehiago bizi ditugu urtetsuak garenok.

Nolabait, badirudi (euskal) mundu alderantzizko batean gaudela baina eroso eta pozik ere bizi garela errealitate berri honetan: Euskal Herri gero eta folklorikoago honetan. Akulturazioa, asimilazioa, hizkuntz ordezkapena, ukazioa… eta horren guztiaren onarpena, geurea. Euskotarrak denok, euskaldunak gero eta gutxiago.

“Tira, aski da!”, ahohandi hutsa edo oso-oso ezkorra naizela esango didazue batek baino gehiagok, baina, hori pentsatzean, emaiozue begiratua zuen inguru “euskaldun” horri eta esadazue zer ikusten duzuen. Agian, ez naiz hain ahozabala. Besterik gabe, horrelakoxea begitantzen zait errealitatea, eta tristea zait, oso.

 

LH, DBH eta BATXILERGOA zikloak dira

Gehienbat gaztetxoei baina hainbat guraso eta irakasleri ere barra-barra entzun ohi diet urlia laugarren LHn (4. LHn), sandia hirugarren DBHn (3. DBHn) edota berendia bigarren batxi(llerrea)n (2. BATXI(LLERrea)n) dabiltzala. Eta, halakoetan, berehala zuzentzeko gogoa ematen badit ere, normalean ez dut ezer esaten, lankide lagun batek dioenez, nahikoa baitute euskaraz behintzat esatea, eta zuzentzeak erdarara jotzera bultza ditzake. Dena dela, hiru multzo horietako batek zuzen erabiliz gero, agian gainerako biek ere zuzen lerabilkete, ezta?

Kontua da “garrentasuna” euskaraz ondo adieraztea kostatzen zaigula euskaldunoi, antza. Horra hor zer-nolako kaka-nahastea dugun hamarkadekin, eta zenbatetan entzuten dugun “larogeigarren hamarkada (80. hamarkada)”, esaterako, “laurogeiko hamarkada (80ko hamarkada)” behar lukeenean. Dirudienez, irakaskuntzako zikloekin ere beste horrenbeste gertatzen zaigu, eta, erdararen eraginez edo ez, gero eta maizago entzuten dira halako molde desegokiak.

Bada, goiburuan esanda bezala, Lehen Hezkuntza (LH), Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) eta Batxilergoa zikloak dira, eta, beraz, ezin zaie garrentasunik aplikatu, haietako bakoitza bat eta bakarra baita, nahiz eta hirurek ere hainbat ikasturte biltzen dituzten beren baitan. Hortaz, nola esan edo idatzi behar ditugu beroriek? Honatx:

TXARTO edo GAIZKI		ONDO edo ONGI
L E H E N    H E Z K U N T Z A
1. LH	Lehenengo LH	LH1 / LH-1	LHko 1.a
2. LH	Bigarren LH	LH2 / LH-2	LHko 2.a
3. LH	Hirugarren LH	LH3 / LH-3	LHko 3.a
4. LH	Laugarren LH	LH4 / LH-4	LHko 4.a
5. LH	Bosgarren LH	LH5 / LH-5	LHko 5.a
6. LH	Seigarren LH	LH6 / LH-6	LHko 6.a
D E R R I G O R R E Z K O    B I G A R R E N    H E Z K U N T Z A
1. DBH	Lehenengo DBH	DBH1 / DBH-1	DBHko 1.a
2. DBH	Bigarren DBH	DBH2 / DBH-2	DBHko 2.a
3. DBH	Hirugarren DBH	DBH3 / DBH-3	DBHko 3.a
4. DBH	Laugarren DBH	DBH4 / DBH-4	DBHko 4.a
B A T X I L E R G O A
1. BATXI	Lehenengo batxilerra	BATXI1 / BATXI-1	Batxilergoko 1.a
2. BATXI	Bigarren batxilerra	BATXI2 / BATXI-2	Batxilergoko 2.a

Bidenabar, batxilerra eta batxilergoa ez dira guztizko sinonimoak. Izan ere, batxilergoa nolabait batxilerrez osatua dago, beroriek norbanakoak baitira, ikasleak eurak, eta batez ere batxilergoa da zikloa; nolanahi ere, bi-biak L bakar batez idatziak.

Hau da, esate baterako, ez dugu esan behar “Jon bigarren batxilerrean dabil”, “Zaloak hirugarren DBHa amaitu du” edo “June bigarren LHko ikaslea da”, baizik eta “Jon batxilergoko bigarrenean dabil / Jon BATXI-2n dabil”, “Zaloak DBHko hirugarrena amaitu du / Zaloak DBH-3 amaitu du” eta “June LHko bigarren mailako ikaslea da / June LH-2ko ikaslea da”.

Irakaskuntzan maisu-maistrek eta irakasleek zuzen erabiliz gero, ikasleek eurek, baita gurasoek ere, zuzen erabiliko dute, ziur.

BADAFLIPAT

Gaur, Twitterren idatzi dudan txio-hari txiki bat dakart hona:

Egunotan, eskola publikoko irakasle izateko oposizioak (ez oposaketak!) burutzen ari dira Bilbo aldean. Tribunaletan aztertzaile dabilen lagun batek esan didanez, azterketari askotxok gaztelaniaz egiten dute beren lanaren defentsa, eskuratu nahi duten lanpostua euskaraz bada ere.

Lagunak, aztertzaile lanera deitua izan aurretik, ez zekien ezer aukera horretaz; protesta egin du, baina "lankideek" argitu diote hala dela, euskubide osoa dutela erdaraz egiteko, eta ezin dutela horren kontra ezer egin.

Laguna, urte gutxian erretiroa hartuko duena, guztiz asaldatuta dabil egunotan, beraren ordezko izango direnen profil linguistikoa ikusita, datozen belaunaldiek maisu-maistra izango dituztenei entzunda, gure ondorengo jendarteak heziketa euskaraz jasoko ote duen kezkatuta...

Eta, horren guztiaren mukuru, datorren astean, euskara orduak murriztuko dituen hezkuntza lege berriari oniritzia emango diote Eusko Legebiltzarrean.

Euskarak jai du. Lagunak badaflipa. Neuk ere badaflipat. Eta zuk, txiolari euskaldun euskaltzale horrek, zuk badaflipazu?